385-Techniek, dé oplossing voor de klimaatcrisis? | Dubbelcollege met René ten Bos en Heleen de Coninck

Techniek, dé oplossing voor de klimaatcrisis? | Radboud Reflects Dubbelcollege met filosoof René ten Bos en klimaatwetenschapper Heleen de Coninck
Maandag 18 september 2017 | 19.30 - 21.00 uur | Collegezalencomplex Radboud Universiteit

www.ru.nl/rr/techniek
Dit is een programma van Radboud Reflects in samenwerking met de Programmaraad Duurzaamheid van de Radboud Universiteit.

Filosoof en programmamaker Lisa Doeland opende het programma met de woorden; “Ik weet niet of het een fijne avond wordt, maar ongetwijfeld een leerzame.” Maar de volle zaal liet zien dat de klimaatcrisis misschien geen positief onderwerp is, maar wel een onderwerp van groot belang. Klimaatwetenschapper Heleen de Coninck van de Radboud Universiteit zette in een interessante lezing uiteen over welke technologische oplossingen voor de klimaatcrisis er nu wordt nagedacht en hoe reëel deze zijn. Vervolgens vertelde filosoof van de Radboud Universiteit René ten Bos waarom we volgens hem voorzichtigheid moeten betrachten bij technologische oplossingen en waarom deze alleen nooit voldoende kunnen zijn. Tijdens het gesprek onder leiding van filosoof Lisa Doeland werden kritische vragen gesteld.

https://www.ru.nl/radboudreflects/techniek/
https://www.ru.nl/radboudreflects/@1115201/techniek-oplossing-klimaatcrisis-dubbelcollege/

Verstoring
Er is volgens Heleen de Coninck tot op heden geen onomstotelijk bewijs dat de mensen het klimaat beïnvloeden. Hiervoor zou eerst een hogere stijging van de temperatuur nodig zijn en heb je bijvoorbeeld een ‘controle’ aarde nodig. Maar er zijn wel veel wetenschappelijke bewijzen die impliceren dat het klimaat door de mens wordt verstoord. De causale keten van temperatuurstijging door CO2 uitstoot is duidelijk en de invloed hierop van het gedrag van mensen ook. Het klimaat verandert omdat we de energiehuishouding of de stralingsbalans verstoren. De uiteindelijke gevolgen zijn een zeespiegelstijging, zwaardere orkanen, smeltende gletsjers en een veranderend neerslagpatroon.

Foto: Ted van Aanholt

Technologische oplossingen
Sinds 1975 is de hoeveelheid CO2 verdubbeld. De verwachting is dat deze blijft stijgen door de groeiende bevolking en consumptie. Om de temperatuurstijging binnen veilige grenzen te houden moet je ingrijpen. Uiteindelijk moet je zelfs negatief CO2 gaan verwijderen uit de atmosfeer. De IPCC rapporten lijken te geloven in een technologische oplossing, anders is tegengaan van klimaatstijging niet haalbaar.

Handelen
Er zijn volgens De Coninck drie categorieën van handelingsperspectieven. Mitigatie, adaptatie en bioengineering. Bij mitigatie probeer je de stijging van de hoeveelheid broeikasgas in de atmosfeer te verminderen of zelfs de hoeveelheid te verlagen. Dit kun je doen door minder energie te gebruiken, minder vlees en zuivel te nuttigen, CO2 af te vangen of door heel veel bossen aan te planten. Met CO2-afvang en ondergrondse opslag kunnen we voorkomen dat CO2 van fossiele fabrieken de atmosfeer bereikt. Volgens De Coninck is dit technisch haalbaar, maar de economische en sociale haalbaarheid is twijfelachtig. Een tweede vorm is adaptatie, aanpassen aan klimaatimpacts, bijvoorbeeld door watermanagement, het gebruik van andere gewassen en rampenwaarschuwingssystemen.

Bioengineering
Tot slot is er klimaatengineering, het ingrijpen in de stralingsbalans. Dit kan bijvoorbeeld door SO2 in de stratsofeer in te brengen of door wolken te verwitten. Bij stratosferische aerosloinjecties boots je een vulkaanuitbarsting na. Zwaveldioxidevervuiling dempt de klimaatverandering. We kunnen SO2 direct injecteren bovenin de troposfeer. Er is echter nog veel onduidelijk. Hoe lang het werkt. Of het uitvoerbaar is. Wat de lokale effecten op het klimaat zijn op andere plekken. En als je er mee ophoudt, vliegt de temperatuur weer omhoog.

Techniek en mensen
De Coninck is er van overtuigd dat als je gaat rommelen in de stralingsbalans dat je dan een slecht begrepen probleem oplost met een slecht begrepen oplossing. We hebben te weinig kennis van het klimaat en weten te weinig over de mogelijke gevolgen van technologische oplossingen. Je ziet op dit moment dat er een steeds groter maatschappelijk draagvlak komt voor technologisch ingrijpen in het klimaat. Maar we moeten niet vergeten dat technologieën altijd samenhangen met gedrag van mensen en bijvoorbeeld het economische systeem. De Coninck sloot haar lezing af met de waarschuwing dat het een groot probleem is dat engineers de interactie tussen techniek en mensen of de maatschappij niet erkennen.

Antropoceen
Filosoof René ten Bos benaderde de vraag of we technologische oplossingen moeten gebruiken voor de klimaatcrisis vanuit het antropoceen. Het antropoceen is een door Paul Creutzen bedachte term om het huidige tijdperk te kunnen benoemen, waarin het klimaat en de atmosfeer de gevolgen ondervinden van menselijke activiteit. Het antropoceen is volgens Ten Bos een periode van een cascade van antropogene catastrofes. De term is heel handig om ons huidige tijdperk waarin er sprake is van een veranderende ecologie te framen.

Schuld
De mens krijgt in het antropoceen de schuld van de klimaatcrisis. Maar als je de mens de schuld geeft, wie geef je dan eigenlijk de schuld? De mensheid is een abstract begrip. Daarmee geef je eigenlijk niemand de schuld. Ten Bos is pessimistisch over ons handelingsperspectief. Hij vindt terughoudendheid de beste oplossing. Maar tegelijk is de vraag hoe het minder vlees eten of minder vliegen van één persoon er toe doet in het grote geheel. Moeten we dan toch terug naar een discussies over de verantwoordelijkheid van de mensheid?

Natuur versus cultuur
We zijn er volgens Ten Bos achtergekomen dat alles met alles is verbonden. We zijn opgegroeid met het idee dat je natuur en cultuur van elkaar kunt onderscheiden. Maar de Franse filosoof Michel Serres heeft ons erop gewezen dat dit niet zo is. Als we de natuur met knuppels slaan, dan slaat ze terug, met orkanen en de Q-koorts.

Voorzichtigheid
Kenmerkend voor de ecologie is dat je nooit weet wat de gevolgen zijn van ingrijpen. Hoe voorkom je dat de remedie erger is dan de kwaal. Ten Bos pleit dan ook voor voorzichtigheid. In het verleden hebben we meerdere keren ingegrepen in de natuur met desastreuze gevolgen. Denk aan het indammen van rivieren of het uitzetten van niet-inheemse diersoorten. Tegelijk neemt de druk op regeringen toe om wel in te grijpen. Er is druk om met oplossingen te komen die zeer riskant zijn, of misschien wel helemaal geen oplossingen zijn.

Complexiteit
In tijden van complexiteit zijn simpele causale ketens moeilijk aan te geven. Het is volgens Ten Bos een denkfout om alles tot simpele causale ketens te reduceren. Weersvoorspellingen zijn nog steeds heel erg moeilijk. Maar de politiek en de samenleving verwachten wel precieze voorspellingen. Ten Bos stelt dan ook dat je technologisch op moet lossen wat je technologisch op kunt lossen. Maar hij meent dat te makkelijke oplossingen zonder een gedragsverandering geen echte oplossingen zijn. Als sociaal en politiek niet wordt mee gegaan met technologische oplossingen dan zullen deze het ook niet werken.

Wanhoop
Alleen feiten zijn niet voldoende, er hoort altijd een verhaal bij. Wetenschappers moeten zich hier bewust van zijn. Je hoeft geen discussie te voeren over wat de temperatuur is, maar wel over wat dit betekent. Denk bijvoorbeeld aan het smelten van het ijs op de Beringzee. Volgens sommigen wordt dit gezien als een klimaatramp, maar Russen zien dit als een vooruitgang. De zee is nu heel het jaar goed bevaarbaar. Schepen hoeven daarom minder afstand af te leggen, en gebruiken minder stookolie, dus dit is milieuwinst. Ten Bos eindigde zijn lezing met de opmerking; “Het antropoceen is geen feest, maar wanhoop niet.”
https://www.youtube.com/watch?v=_nJZqcKhtsE&feature=youtu.be
https://www.ru.nl/radboudreflects/terugblik/terugblik-2017-0/terugblik-2017/techniek-oplossing-klimaatcrisis/
https://www.youtube.com/@RadboudReflectsLectures

Publicado el 23 de diciembre de 2022 a las 11:00 PM por ahospers